Aşık Edebiyatı

Aşık Edebiyatı, aşık denilen saz şairlerinin oluşturduğu bir edebiyattır; 16. yüzyılın başlarında başlayıp günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Aşık Edebiyatında söz kadar müzikte önemlidir; aşıklar bağlama, cura, tambura gibi sazlar kullanırlar.

            İlk döneminde Anonim Halk Edebiyatı etkisinde sade ve kıvrak bir dille ve hece ölçüsü ile yazılan eserler ikinci döneminde Divan Edebiyatının etkisi altına girmiş ve Divan Edebiyatı nazım şekilleri  ve aruz ölçüsü ile yazılmaya başlanmıştır. En çok kullanılan ölçüler 11’li, serbest duraklı 8’li ve 7’li hece ölçüleridir. Aruz ölçüsünde ise en çok divan, semai, kalendiri ve selis kalıpları kullanılır. Temel nazım birimi dörtlüktür fakat çeşitli nedenlerle değişebilir.

            Aşık Edebiyatının gelişme alanı genelde kahvehaneler, asker ocakları, kervan saraylar, bozahaneler, tekkeler ve konaklardır. Aşık; sevilen, geniş halk kitlelerine seslenen, halkın günlük yaşantısını konu alan halk şairidir. Aşıklar; sözlü olarak süregelen edebiyatımızın ünlü aşıkları yanında öğrenir, onlardan mahlas alır, aşıklığın tüm özelliklerini öğrendikten sonra sazları ile diyar diyar dolaşırlar. Şiirlerinde aşkı, doğayı, mertliği ve yiğitliği dile getirirler.

Bazı Aşıklarımız ve Şiirlerinden Örnekler :

Köroğlu :

Kimisi pınar başında

Kimisi yolun dışında

Al giyen on beş yaşında

İlle mavili mavili

Kimisi dağlarda gezer

Kimisi incisin dizer

Al giyen bağrımı ezer

İlle mavili mavili

Kimisi odun devşirir

Kimisi kahvesin pişirir

Al giyen aklım şaşırır

İlle mavili mavili

Köroğlu’m der ki n’olacak

Taktir yerini bulacak

Mavilim kaldı alacak

İlle mavili mavili

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :

Öksüz Dede :

Alnıma yazılan kara yazılar

İmirza’m babanın iki gözüdür

Sarayda beslenmiş körpe kuzudur

İmirza’mı hoşça tutun ağlar

Değme kıyar m’ola oğluna

Saldı garipliğe bakar yoluna

Bizden selam olsun Osman Oğluna

İmirza’mı hoşça tutun ağlar

Akar gözlerimden kan ile yaşım

Dün ü gün hasretlik çekmedir işim

Hem ehlim ayalim oğlum yoldaşım

Şunları da hoşça tutun ağlar

Öksüz Dede durmaz söyler sözünü

Hak’ka doğru tutup gider özünü

Bizim için öpün iki gözünü

İmirza’mı hoşça tutun ağlar

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :

Kayıkçı Kul Mustafa :

İpdida Bağdad’a sefer olanda

Atladı hendeği geçti Genç Osman

Vuruldu sancaktar kaptı sancağı

İletti bedene bedene dikti Genç Osman

Sultan Murad eydür gelsin göreyim

Nice kahramandır ben de bileyim

Vezirlik isterse üç tuğ vereyim

Kılıcından al kan saçtı Genç Osman

Kul Mustafa karakolda gezerken

Gülle kursun yaprak gibi yağarken

Yıkılası Bağdad seni döğerken

Şehitlere serdar oldu Genç Osman

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :

Katibi :

Sevdasını başımızda

Görür nazlanı nazlanı

Sülün gibi karşımızda

Yürür nazlanı nazlanı

Lebinden akar zülali

Gülü benzer rüh-u ali

Ben kuluna bir şeftali

Verir nazlanı nazlanı

Gözümden akan kan gibi

Güzellere sultan gibi

Hublar üstünde han gibi

Durur nazlanı nazlanı

Aşıkı mest eder sözün

Bin kan eder ela gözün

Kakülüyle ol mah yüzün

Bürür nazlanı nazlanı

Mustafa meteder seni

Terkedip de gitme beni

Takıp boynuna zülfünü

Sürür nazlanı nazlanı

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :

Kuloğlu :

Uzaktan merhaba olmaz

Gel ey mestane bakışlım

Kolların boynuma dola

Dile mestane bakışlım

Seni sevenler unutmaz

Hayalin karşımdan gitmez

Padişahlar hiç zulmetmez

Kula mestane bakışlım

Der Kuloğlu güne güne

Melek gelmemiş cihane

Her sözüne bir bahane

Bula mestane bakışlım

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :

Karacaoğlan :

Ala gözlü benli dilber

Sen d’olasın benim gibi

Zülfün sökük boynun bükük

Sen d’olasın benim gibi

Bahçende güller bitmesin

Dalında bülbül ötmesin

Kapından cerrah gitmesin

Sen d’olasın benim gibi

Gül yerine diken bitsin

Kuş yerine baykuş ötsün

Gözün yaşı sele gitsin

Sen d’olasın benim gibi

Karac’oğlan der mert gibi

Yanar yüreğim od gibi

Bir ok yemiş boz kurt gibi

Sen d’olasın benim gibi

Ölçüsü :

Nazım Birimi :

Teması :